Η ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΩΝ ΤΟΚΩΝ

“Ο καπιταλισμός είναι το μοναδικό διαθέσιμο σύστημα που μπορεί να λειτουργήσει, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά, χωρίς μία ισχυρή παρουσία της κυβέρνησης, η οποία αντιλαμβάνεται αφενός μεν ότι οφείλει να ανταγωνισθεί σε ένα όλο και πιο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, αφετέρου δε ότι επιβάλλεται να παρέχει γενναιόδωρα προγράμματα περίθαλψης και παιδείας, για τα θύματα της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης” (Keynes)

Πληθωρισμός ή αποπληθωρισμός; Οι Η.Π.Α., έχοντας την «τραυματική» εμπειρία της Μεγάλης Ύφεσης του 1930 και επιλέγοντας μεταξύ δύο κακών το καλύτερο («το μη χείρον βέλτιστο»), συνηγορούν εμφανώς υπέρ του πληθωρισμού. Έτσι διοχετεύουν, με τη βοήθεια της Fed, τεράστιες ποσότητες χρήματος στις αγορές, χωρίς να υπολογίζουν τα εισοδηματικά ασθενή «στρώματα» των Πολιτών τους – πιστεύοντας ότι, μπορούν να ανταπεξέλθουν με τις πληθωριστικές «παρενέργειες», μεταξύ των οποίων με τις κοινωνικές αναταραχές. Άλλωστε, διαθέτοντας «μονοπωλιακά» το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα ($), έχουν τη δυνατότητα να εξοφλούν εύκολα τις υποχρεώσεις τους, «τυπώνοντας» απλά καινούργιο χρήμα.

Η Γερμανία, η οποία έχει «πληγεί» δύο φορές στην πρόσφατη ιστορία της από τον υπερπληθωρισμό, ο οποίος κατέστρεψε τόσο το νόμισμα, όσο και την κοινωνική συνοχή της (ενώ την οδήγησε, μεταξύ άλλων, στο 2^ο παγκόσμιο πόλεμο), τάσσεται χωρίς τον παραμικρό δισταγμό υπέρ του αποπληθωρισμού – υπέρ της διατήρησης καλύτερα ενός σταθερού, ελεγχόμενου επιπέδου τιμών της τάξης του 2%, το οποίο δεν «εκβάλλει» υποχρεωτικά στην ύφεση. Ακριβώς για το λόγο αυτό, επιλέγει μία οικονομική πολιτική λιτότητας, «επιβάλλοντας» στους «εταίρους» της ένα αυστηρό «σύμφωνο ανταγωνιστικότητας», το οποίο συνδέει τους μισθούς με την παραγωγικότητα, καθώς επίσης τις κοινωνικές παροχές με τα «αποτελέσματα» των προϋπολογισμών τους – «αψηφώντας» επίσης τους Πολίτες.

Από την άλλη πλευρά, οι πλεονασματικές χώρες και ειδικά αυτές που διαθέτουν υψηλές ιδιωτικές αποταμιεύσεις, όπως η Γερμανία, είναι προφανώς εναντίον του πληθωρισμού – ο οποίος μειώνει σημαντικά (ανάλογα με το ύψος του) την αξία των χρημάτων, ενώ περιορίζει ταυτόχρονα τα «πραγματικά» πλεονάσματα (πόσο μάλλον αφού, οι αυξημένες τιμές πώλησης, ακολουθούν συνήθως με καθυστέρηση τον πληθωρισμό). Κατ’ επέκταση, οι πλεονασματικές χώρες είναι υπέρ της αύξησης των βασικών επιτοκίων δανεισμού, τα οποία περιορίζουν τις πληθωριστικές πιέσεις – ενώ αυξάνουν τους «τοκογλυφικούς» τόκους των κεφαλαίων, γεγονός που επιδιώκουν ιδιαίτερα οι ιδιοκτήτες τους.

Με τη σειρά τους οι ελλειμματικές χώρες, ιδιαίτερα αυτές που υποφέρουν από υψηλά δημόσια χρέη και ελλείμματα των προϋπολογισμών τους, όπως οι Η.Π.Α. (το έλλειμμα του προϋπολογισμού της υπερδύναμης ανήλθε στα 222 δις $ το Φεβρουάριο, ενώ οι καθαροί τόκοι εξυπηρέτησης του τεράστιου δημοσίου χρέους των Η.Π.Α. υπολογίζεται να τριπλασιαστούν – από 185 δις $ το 2010 στα 554 δις $ το 2015), τοποθετούνται υπέρ του πληθωρισμού, αφού μειώνει σταδιακά το πραγματικό χρέος, ενώ περιορίζει το «βάρος» των ελλειμμάτων, ως ποσοστό επί του πληθωριστικά αυξανόμενου ΑΕΠ κλπ. Επομένως, είναι υπέρ των χαμηλών επιτοκίων, αφού διαφορετικά απειλούνται από τους υψηλούς τόκους.

Πρόκειται λοιπόν για μία εμφανέστατη, στενή αλλά και ευρύτερη σύγκρουση συμφερόντων, η οποία αφορά αφενός μεν «εσωτερικά» τη δύση (ΕΕ, Η.Π.Α., Ιαπωνία), αφετέρου το σύνολο του πλανήτη. Ο Πίνακας Ι που ακολουθεί, στα αριστερά του οποίου εμφανίζονται οι σημαντικότερες πλεονασματικές χώρες, ενώ στα δεξιά οι ελλειμματικές, είναι χαρακτηριστικός, σε σχέση με τα δύο «αντίπαλα στρατόπεδα»:

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Πλεονασματικές – Ελλειμματικές χώρες σε δις $ – Εκτιμήσεις 2009

Α/Α	Χώρα	Ισοζύγιο	Α/Α	Χώρα	Ισοζύγιο
1	Κίνα	297,10	1	Η.Π.Α.	-419,90
2	Ιαπωνία	140,60	2	Ισπανία	-74,47
3	Γερμανία	135,10	3	Ιταλία	-66,57
4	Νορβηγία	55,32	4	Γαλλία	-56,13
5	Ρωσία	48,97	5	Καναδάς	-36,13
6	Ολλανδία	42,72	6	Ελλάδα	-34,30
7	Νότια Κορέα	42,67	7	Μ. Βρετανία	-32,68
8	Ταϊβάν	42,57	8	Ινδία	-31,54
9	Ελβετία	35,91	9	Αυστραλία	-29,89
10	Κουβέιτ	32,01	10	Βραζιλία	-24,30
11	Μαλαισία	30,46	11	Πορτογαλία	-23,38
12	Σουηδία	29,50	12	Ιράκ	-19,90
13	Σαουδική Αραβία	26,50	13	Τουρκία	-13,96
14	Σιγκαπούρη	25,35	14	Ν. Αφρική	-11.53
15	Χονγκ Κονγκ	18,40	15	Μεξικό	-10.12

Πηγή: The World Factbook

Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Ο τρίτος παράγοντας τώρα, ο οποίος «συμμετέχει» επίσης στη «σύγκρουση», είναι οι κυρίαρχοι κλάδοι των αντιμαχομένων οικονομιών. Η Γερμανία (όπως η Κίνα, αλλά και αρκετές άλλες χώρες), «υποστηρίζεται» κυρίως από τη βιομηχανία της – από την παραγωγή δηλαδή, η οποία είναι «υπεύθυνη» για την οικονομική της πρόοδο.

Αντίθετα, η οικονομία των Η.Π.Α. βασίζεται στο χρηματοπιστωτικό κλάδο, μέσω του οποίου επεκτείνεται «κυριαρχικά» σε όλες τις υπόλοιπες χώρες – επίσης στις αναπτυσσόμενες. Έχοντας δε εξελίξει τα μέγιστα το «χρηματοπιστωτικό θηρίο», πλαισιώνοντας το με πλήθος άλλους «οργανισμούς» (εταιρείες αξιολόγησης, ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, επιφανείς οικονομολόγους, διεθνείς χρηματιστές, πανίσχυρα Hedge funds, μεγάλα συνταξιοδοτικά ταμεία κλπ), έχει τη δυνατότητα να επιτυγχάνει τεράστια κέρδη, τα οποία φυσικά μονοπωλούνται από τον πλούσιο ιδιωτικό της τομέα – το Καρτέλ και τη Wall Street.

Η Ιαπωνία τώρα ευρίσκεται κάπου ενδιάμεσα, αφού είναι πλεονασματική, έχοντας ταυτόχρονα υψηλότατο δημόσιο χρέος (πλησιάζει το 220% του ΑΕΠ της), αλλά και απίστευτα μεγάλες ιδιωτικές αποταμιεύσεις (τριπλάσιες σχεδόν του ΑΕΠ της) – ενώ στηρίζεται στη βιομηχανική παραγωγή, ιδιαίτερα δε στην υψηλή τεχνολογία. Ο πρόσφατος όμως σεισμός τεραστίου μεγέθους, φαίνεται ότι θα αποσταθεροποιήσει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία της, ειδικά επειδή ο προϋπολογισμός της συνεχίζει να είναι ελλειμματικός (περί το 10%). Ας μην ξεχνάμε ότι, η προηγούμενη μεγάλη σεισμική καταστροφή στη χώρα (το 1995, ισχύος 7,3 ρίχτερ), κόστισε περί τα 110 δις € στην οικονομία της, η οποία συνεχίζει να πλήττεται από μία ύφεση (deflation) που έχει διαρκέσει πάνω από 20 χρόνια.

Συνεχίζοντας, ένας τέταρτος ίσως συγκρουσιακός παράγοντας, ο οποίος όμως δεν βρίσκει αντιμέτωπη τη δύση μεταξύ της, είναι οι πρώτες ύλες και ειδικά η ενέργεια – όπου οι «αντίπαλοι» είναι η Ρωσία, η Βραζιλία (η Ν. Αμερική γενικότερα), το Ιράν, μέρος της Αφρικής, οι χώρες του κόλπου κλπ. Το ισχυρό νόμισμα στην προκειμένη περίπτωση, το οποίο όμως απαιτεί «αποπληθωριστικό» πλαίσιο (αύξηση επιτοκίων κλπ), είναι υπέρ των χωρών που δεν διαθέτουν ενεργειακό  πλούτο και εναντίον αυτών (Ασία) που στηρίζονται στις εξαγωγές απλών καταναλωτικών αγαθών – ενώ ο πληθωρισμός, ιδίως αυτός που επικεντρώνεται στις τιμές των τροφίμων, είναι καταστροφικός για τις φτωχές, αναπτυσσόμενες οικονομίες (Ασία, Αφρική κλπ), οι οποίες κινδυνεύουν σε μεγάλο βαθμό από «αποσταθεροποιητικές» εξεγέρσεις των πλειοψηφικά πεινασμένων Πολιτών τους.

Φυσικά ο πληθωρισμός, ιδίως ο υπερπληθωρισμός, περιορίζοντας τα πραγματικά εισοδήματα και αυξάνοντας τις τιμές των προϊόντων, είναι «θανατηφόρος» για τα αδύναμα στρώματα του πληθυσμού οποιασδήποτε χώρας του πλανήτη (μισθωτούς, συνταξιούχους κλπ) – αφού τα πλουσιότερα τμήματα έχουν τη δυνατότητα να ισορροπήσουν τις όποιες απώλειες του, απολαμβάνοντας υψηλότερες αμοιβές, επενδύοντας τα χρήματα τους σωστά ή αυξάνοντας την κερδοφορία των επιχειρήσεων τους.

Η παγκόσμια κατάσταση λοιπόν σήμερα, έτσι όπως διαμορφώνεται τουλάχιστον από τους παραπάνω παράγοντες, είναι μάλλον επικίνδυνα θολή – με τις όποιες προβλέψεις, σε σχέση με την εξέλιξη της, τουλάχιστον εξαιρετικά δύσκολες. Επομένως, η «ρητορική» ερώτηση, με την οποία ξεκινήσαμε το κείμενο μας, εάν δηλαδή βρεθούμε αντιμέτωποι τελικά με (υπερ)πληθωρισμό ή με αποπληθωρισμό, είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί – αφού εξαρτάται από πάρα πολλούς, αντικρουόμενους παράγοντες, καθώς επίσης από τις χώρες που τελικά θα επικρατήσουν.