.
.
Η ανόητη δήλωση της κυρίας Yellen, οι κίνδυνοι κραχ στον πλανήτη και η επιμονή του de facto υπουργού οικονομικών της πατρίδας μας, του συμπλεγματικού κ. Σόιμπλε – ο οποίος προσπαθεί να πείσει τους Έλληνες ότι δεν είναι θύματα αλλά θύτες, επιτιθέμενος συνεχώς στους εφοπλιστές, επειδή γνωρίζει πως η χώρα του ηττάται σταθερά από το νούμερο ένα της παγκόσμιας ναυτιλίας.
.
(Το άρθρο αποτελείται από 2 Σελίδες)
.
“Θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι δεν θα υπάρξει ποτέ μία χρηματοπιστωτική κρίση; Θα ήταν προφανώς υπερβολικό, αλλά σκέφτομαι πως είμαστε σήμερα πολύ πιο ασφαλείς και ελπίζω ότι δεν θα συμβεί ξανά κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Πιστεύω επίσης πως δεν θα συμβεί” (J. Yellen, επικεφαλής της Fed στη διάσκεψη του Λονδίνου την Τρίτη).
.
Ανάλυση
Ασφαλώς ήταν πολύ σημαντική η δήλωση της κυρίας Yellen, σύμφωνα με την οποία δεν θα βιώσουμε καμία άλλη χρηματοπιστωτική κρίση κατά τη διάρκεια της ζωής μας – μία δήλωση που έγινε δέκα χρόνια μετά το τραγικό 2007. Υπενθυμίζουμε πως τότε διαπιστώθηκαν οι πρώτες ζημίες στην αμερικανική αγορά ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης – ακολουθούμενες από ένα δραματικό σοκ ρευστότητας τον Αύγουστο του 2008, με πρώτο αποτέλεσμα τη χρεοκοπία της Lehman Brothers που βύθισε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα στο χάος.
Πολύ περισσότερο όταν γνωρίζει κανείς πως η συνολική αξία των ενυπόθηκων δανείων που προκάλεσαν την κρίση δεν ξεπερνούσε τα 1.300 δις $, τα οποία δεν θεωρούνται πολλά – ενώ η χρεοκοπία της Lehman Brothers που πυροδότησε την έκρηξη δεν αποφεύχθηκε. Εάν δε πτώχευε η Ελλάδα το 2010, η οποία όφειλε περί τα 200 δις € στις υπερχρεωμένες και καθόλου υγιείς ευρωπαϊκές τράπεζες, η κατάσταση δεν θα ήταν πιθανόν ανατρέψιμη – αφού θα κατέρρεε το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης και το ευρώ, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον πλανήτη.
Στα πλαίσια αυτά θεωρούμε πως η βεβαιότητα της αμερικανίδας είναι απίστευτα ανόητη – εν πρώτοις επειδή είναι αδύνατον να προβλέψει κανείς τι θα συμβεί στο μέλλον, όσον αφορά τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Επίσης λόγω του ότι στο παρελθόν οι κρίσεις ήταν πολύ συχνότερες, από αυτές που θα συνέβαιναν υπό φυσιολογικές συνθήκες – ενώ η κυρία Yellen συντάσσεται με μία μεγάλη σειρά τραπεζιτών, πολιτικών και οικονομολόγων που έκαναν στο παρελθόν αντίστοιχα ανόητες δηλώσεις περί της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, λίγο πριν το ξέσπασμα των επομένων κρίσεων. Ειδικότερα τα εξής:
(α) Η εξέλιξη των χρηματαγορών δεν είναι προβλέψιμη – επειδή πρόκειται για ένα εξαιρετικά περίπλοκο, προσαρμοστικό και πολύπλοκο σύστημα, το οποίο αποτελείται από έναν μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων που επηρεάζονται καθημερινά από τα δικά τους συναισθήματα, καθώς επίσης από αυτά των υπολοίπων. Με απλά λόγια, όλοι όσοι συμμετέχουν στις αγορές δεν συμπεριφέρονται όπως οι μηχανές, αλλά μετακινούνται σε μόνιμη βάση μεταξύ της απληστίας και του φόβου – οπότε είναι ασφαλώς απρόβλεπτες οι αντιδράσεις τους, όπως ακριβώς αυτές του καιρού.
Σε τέτοιου είδους συστήματα δημιουργούνται εξαρτήσεις, «ρήγματα» και αδυναμίες, ο οποίες ναι μεν δεν είναι ορατές επιφανειακά, σε κατάσταση «μη σοκ» δηλαδή, αλλά μπορούν να ξεσπάσουν οποιαδήποτε στιγμή από το πουθενά – συνήθως ποτέ από εκεί που το περιμένει κανείς, κρίνοντας με βάση την ιστορία.
(β) Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις αποτελούν ακραία φαινόμενα – ενώ εάν η εξέλιξη των τιμών στις χρηματαγορές ακολουθούσε ένα στατιστικά φυσιολογικό πρότυπο, τότε τα ακραία φαινόμενα θα ήταν πολύ σπάνια. Εν τούτοις δεν είναι καθόλου σπάνια αλλά, αντίθετα, πολύ συχνά – όπως φαίνεται από τις παγκόσμιες κρίσεις των τελευταίων τριάντα ετών, ξεκινώντας από τη Λατινική Αμερική το 1982, από το κραχ της Wall Street το 1987, την κρίση της τεκίλας το 1994, την Ασιατική το 1997/98 μαζί με τη χρεοκοπία της Ρωσίας και τη κατάρρευση του επενδυτικού κεφαλαίου LTCM, το σπάσιμο της τεχνολογικής φούσκας το 2000 και πρόσφατα την αμερικανική των ενυπόθηκων δανείων.
Μεσολάβησαν εκτός αυτών πολλές εθνικές χρηματοπιστωτικές κρίσεις, όπως το σπάσιμο της φούσκας ακινήτων στην Ελβετία τη δεκαετία του 1990 με τη χρεοκοπία πολλών τραπεζών, της Σουηδίας, του Καναδά και της Ιαπωνίας – όπου στα τέλη του 1980 κατέρρευσε μία τεράστια χρηματοπιστωτική φούσκα, από την οποία δεν έχει ακόμη συνέλθει η χώρα. Επομένως πρέπει να είναι κανείς πολύ ανόητος για να ισχυρισθεί πως δεν θα βιώσουμε καμία άλλη κρίση στη διάρκεια της ζωής μας – ή, αντίθετα, να θέλει να αποπροσανατολίσει τις αγορές, από μία κρίση που ο ίδιος βλέπει να ευρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
(γ) Οι δηλώσεις αυτού του είδους γινόντουσαν στο παρελθόν λίγο πριν ξεσπάσει η επόμενη κρίση – όπως στο παράδειγμα του πρώην διοικητή της Fed κ. B. Bernanke, ο οποίος σε μία σύσκεψη στο Σικάγο στις 17 Μαΐου του 2007 είχε πει τα εξής: «Περιμένουμε ότι τα προβλήματα στον τομέα των ενυπόθηκων δανείων θα επηρεάσουν σε πολύ μικρό βαθμό την υπόλοιπη οικονομία ή/και το χρηματοπιστωτικό σύστημα».
Ο προκάτοχος του πάντως, ο κ. A. Greenspan τον Ιούνιο του 1999, λίγο πριν την κατάρρευση των εταιρειών τεχνολογίας, είχε αναφέρει τα εξής: «Οι κερδοσκοπικές φούσκες αναγνωρίζονται τότε μόνο ως τέτοιες, αφού σπάσουν» – επιβεβαιώνοντας πως οι προβλέψεις αυτού του είδους είναι ανόητες. Κλασσική είναι επίσης η δήλωση ενός μεγάλου οικονομολόγου, του I. Fischer, λίγο πριν το κραχ του 1929 – σύμφωνα με την οποία οι τιμές των μετοχών είχαν φτάσει σε ένα μόνιμα υψηλό επίπεδο, οπότε δεν θα έπεφταν ποτέ!
Συνεχίζοντας, οι ανακοινώσεις αυτού του είδους διαπιστώνονται σχεδόν νομοτελειακά σε φάσεις ανόδου των χρηματιστηριακών και λοιπών αγορών – είτε επειδή μερικοί άνθρωποι έχουν τη συνήθεια να προβάλλουν στο μέλλον τη σταθερότητα του άμεσου παρελθόντος και του παρόντος, είτε με σκοπό να αποφευχθεί το προβλεπόμενο κραχ, μέσω της χειραγώγησης των συμμετεχόντων ότι δεν θα συμβεί το μοιραίο.
Έτσι θεωρείται πως η σημερινή φούσκα στις διεθνείς αγορές μετοχών και ακινήτων δεν θα σπάσει, επειδή οι κεντρικές τράπεζες έχουν βρει το αντίδοτο πλημμυρίζοντας τις αγορές με ρευστότητα – από την οποία δεν πρόκειται να προκληθεί τελικά ούτε υπερπληθωρισμός, εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης που μειώνει τις τιμές των προϊόντων, διατηρώντας επί πλέον χαμηλούς τους μισθούς (οπότε δεν τίθεται σε λειτουργία ο φαύλος κύκλος μισθών-τιμών που οδηγεί στον υπερπληθωρισμό).
Τα παραπάνω δημιουργούν ένα συναίσθημα ασφαλείας στους επενδυτές, με αποτέλεσμα να είναι όλο και λιγότερο προσεκτικοί – με την έννοια πως αφού δεν έχει συμβεί κάτι τα τελευταία χρόνια, δεν πρόκειται να συμβεί ούτε στο άμεσο μέλλον. Ως εκ τούτου οι κερδοσκόποι δανείζονται όσο περισσότερα χρήματα μπορούν επενδύοντας τα, οι τράπεζες προσφέρουν αφειδώς δάνεια χωρίς μεγάλες απαιτήσεις, οι τιμές των μετοχών αυξάνονται, ενώ όλοι είναι ευτυχισμένοι και αισιόδοξοι – όπως ακριβώς ήταν σίγουροι, ευτυχισμένοι και αισιόδοξοι οι τραπεζίτες της Lehman Brothers, της Bear Sterns, της Royal Bank of Scotland κοκ. πριν την κατάρρευση του 2008.
