.
Η συνταγή του Fisher
Ο τρόπος, με τον οποίο καταπολεμάται αποτελεσματικά ένα τέτοιο φαινόμενο είναι απλός, κατά τον οικονομολόγο: Η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να υιοθετήσει πάση θυσία μία επεκτατική νομισματική πολιτική, έτσι ώστε να εμποδίσει μία υπερχρεωμένη οικονομία να βυθιστεί στον αποπληθωρισμό. Οφείλει λοιπόν να λειτουργήσει απο-αποπληθωριστικά, έτσι ώστε ο περιορισμός των χρεών να είναι ελεγχόμενος.
Με βάση το συγκεκριμένο κριτήριο, είναι προφανές πως η «συνταγή» που επέβαλλαν στην Ελλάδα οι δανειστές της, ήταν και είναι αντίθετη – παρά το ότι γνώριζαν τι ακριβώς θα ακολουθούσε. Επομένως, ο στόχος τους ήταν εντελώς διαφορετικός από αυτόν που θα ήθελαν να πιστεύουμε – απλούστατα, η λεηλασία της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας των Ελλήνων, η οποία απαιτούσε να τεθεί σε λειτουργία ο καθοδικός κύκλος των τιμών, έτσι ώστε να εκποιηθούν τα πάντα σε τιμές ευκαιρίας.
Συνεχίζοντας στη συνταγή του Fisher, ακόμη σημαντικότερη από την «κατασταλτική» μέθοδο είναι η πρόληψη: το να μην επιτραπεί δηλαδή η υπερχρέωση του ιδιωτικού τομέα. Το κλειδί τώρα για τον έλεγχο της ευρίσκεται στο τραπεζικό σύστημα – όπου οι τράπεζες θα πρέπει να υπόκεινται στην αυστηρή επιτήρηση του κράτους, έτσι ώστε να αποφεύγεται η υπερβολική δημιουργία νέων χρημάτων από το πουθενά, μέσω της παροχής δανείων.
Ως εκ τούτου, ο βασικός ένοχος της κατανάλωσης επί πιστώσει στην Ελλάδα πριν το 2008 ήταν αφενός μεν οι εμπορικές τράπεζες, αφετέρου η Τράπεζα της Ελλάδας που όφειλε να τις ελέγχει – κατ’ επέκταση η ΕΚΤ ως ο κεντρικός ελεγκτικός μηχανισμός της Ευρωζώνης, καθώς επίσης η νομισματική πολιτική της που, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της Γερμανίας, αδιαφορούσε εντελώς για όλες τις υπόλοιπες χώρες (ανάλυση).
Θα μπορούσε βέβαια να ισχυρισθεί κανείς ότι δεν έφταιγαν οι τράπεζες, η ΤτΕ και η ΕΚΤ, αλλά οι Έλληνες – οι οποίοι όφειλαν να γνωρίζουν πως δεν πρέπει κανείς να δανείζεται για καταναλωτικούς σκοπούς, αλλά μόνο για επενδυτικούς. Εν τούτοις το γεγονός ότι δεν ήταν οι μοναδικοί το 2008, αφού το ίδιο και χειρότερο συνέβαινε στις Η.Π.Α., στην Ισπανία, στην Ιρλανδία, στην Κύπρο κοκ., τεκμηριώνει πως ο ισχυρισμός αυτός είναι λάθος – επειδή δυστυχώς όλοι οι άνθρωποι συμπεριφέρονται έτσι, όταν δεν ελέγχονται από τη μακροοικονομική πολιτική.
Ένα επόμενο παράδειγμα είναι ο Καναδάς σήμερα, ο οποίος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος παγκοσμίως, όσον αφορά το χρηματοπιστωτικό του σύστημα, σε συνδυασμό με τη φούσκα ακινήτων – ακολουθούμενος από την Κίνα, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της τράπεζας διεθνών διακανονισμών (γράφημα).
Επεξήγηση γραφήματος: Δείκτες έγκαιρης προειδοποίησης προβλημάτων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα – «χάσμα» πιστώσεων ως προς το ΑΕΠ, «χάσμα» τιμών ακίνητης περιουσίας, αναλογία εξυπηρέτησης δανείων (DSR), DSR εάν τα επιτόκια αυξηθούν κατά 250 μβ.
.
Τελευταίο παράδειγμα είναι οι σκανδιναβικές χώρες, όσον αφορά τη φούσκα ακινήτων που έχει δημιουργηθεί λόγω του υπερβολικού και φθηνού δανεισμού των νοικοκυριών – ιδίως η Σουηδία, στην οποία οι τιμές ακινήτων σε σχέση με τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 92% από το 2001, καθώς επίσης η Νορβηγία (+67%). Στην Ελβετία έχουν αυξηθεί κατά 30% και στη Γερμανία κατά 23%, πάντοτε σε σχέση με τα ενοίκια – ενώ στη Γαλλία, Ολλανδία, Ισπανία και Ιταλία οι τιμές μειώνονται συνεχώς μετά την κρίση του 2007.
Επεξήγηση γραφήματος: Σχέση των τιμών των ακινήτων ως προς τα ενοίκια, με κριτήριο το 2010=100. Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Η.Π.Α. Για τα έτη 2001 (γαλάζια στήλη), 2007 (κόκκινη), 2010 (καφέ), 2015 (μπλε) και 2016 (ανοιχτό καφέ).
.
Περαιτέρω, ήδη το 1935 εξέδωσε ο Fisher το βιβλίο «Πλήρες Χρήμα», με το οποίο απαιτούσε την πλήρη κάλυψη των δανείων των τραπεζών, με δικά τους χρήματα. Εν τούτοις, κανένας δεν του έδωσε σημασία, με αποτέλεσμα να συσσωρευτούν στις Η.Π.Α. και αλλού, με αφετηρία το 1980, τα μεγαλύτερα χρέη όλων των εποχών – υψηλότερα ακόμη και από τη δεκαετία του 1930.
Όπως και τότε, έτσι και μέχρι πρόσφατα, κανένας δεν θεώρησε απειλητική την υπερχρέωση – έως ότου ξέσπασε η κρίση του 2008, όπου ο κεντρικός τραπεζίτης των Η.Π.Α. (Bernanke) εφάρμοσε κατά γράμμα τη συνταγή του, αγωνιζόμενος εναντίον του αποπληθωρισμού.
Δυστυχώς βέβαια δεν πρόβλεψε ότι, η μέθοδος αυτή θα οδηγούσε σε έναν πληθωρισμό των χρηματιστηριακών αξιών (μετοχές κλπ.), οπότε σε μία άλλου είδους ανεξέλεγκτη φούσκα – η οποία θα μας οδηγήσει πιθανότατα σε έναν καταστροφικό υπερπληθωρισμό, όταν η δημιουργία χρημάτων από τις κεντρικές τράπεζες (επεκτατική νομισματική πολιτική) συνοδευτεί ξαφνικά από την αντίστοιχη των εμπορικών τραπεζών, χωρίς να προλάβουν οι κεντρικές τράπεζες να απορροφήσουν την υπερβάλλουσα ρευστότητα.
Ο κίνδυνος αυτός είναι πλέον εμφανής, ειδικά εάν επιβληθεί στις Η.Π.Α. ο οικονομικός εθνικισμός χωρίς να μεσολαβήσει η απαραίτητη προετοιμασία – αφού, όσο η παγκοσμιοποίηση προκαλεί αποπληθωρισμό, τόσο ο προστατευτισμός οδηγεί στο ακριβώς αντίθετο του: στον υπερβολικό πληθωρισμό.
Κλείνοντας, η αναφορά του Fisher στο «πλήρες χρήμα» οφείλει να μας απασχολήσει πολύ περισσότερο, συγκριτικά με όλα τα υπόλοιπα – αφού πρόκειται για ένα από τα καλύτερα μέτρα αναστολής οικονομικών κρίσεων. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων στη Γερμανία, στη Μ. Βρετανία, στην Αυστρία και στην Ελβετία, έχουν δημιουργηθεί κινήσεις Πολιτών, οι οποίοι τάσσονται υπέρ της συγκεκριμένης υποχρέωσης των τραπεζών, με στόχο την αποδυνάμωση της ισχύος τους – με σημαντικότερη ίσως αυτήν στην Ελβετία.
Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να σταματήσει η ανεξέλεγκτη επέκταση της ποσότητας χρήματος, καθώς επίσης να μειωθεί το ρίσκο των μελλοντικών υπερβολών (φούσκες) – οπότε να γίνει πολύ πιο ανθρώπινη η Οικονομία. Πόσο μάλλον όταν η ανάπτυξη έχει πάψει προ πολλού να είναι αειφόρος, ενώ χωρίς αυτήν δεν μπορεί να επιβιώσει το σημερινό καπιταλιστικό σύστημα – επειδή εάν δεν αυξάνεται το ΑΕΠ, ο δείκτης Χρέος/ΑΕΠ επιδεινώνεται ραγδαία, οπότε προκαλούνται μαζικές χρεοκοπίες.
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, η εποχή του αποπληθωρισμού που ξεκίνησε με την παγκοσμιοποίηση, καθώς επίσης με την άνοδο του ακραίου νεοφιλελευθερισμού στη Δύση, φτάνει στο τέλος της – κρίνοντας από τη στροφή των Η.Π.Α. και της Μ. Βρετανίας προς τον οικονομικό εθνικισμό, καθώς επίσης από τα βουνά του χρέους που έχουν συσσωρευτεί και τα οποία μπορούν να μειωθούν μόνο πληθωριστικά (εναλλακτικά με τη χρηματοπιστωτική καταστολή ή/και με τις μαζικές διαγραφές, κάτι που όμως είναι πολύ δύσκολα εφικτό).
Αυτό σημαίνει πως θα αρχίσουν να αυξάνονται τα επιτόκια και ο πληθωρισμός, ενώ τα ομόλογα θα πάψουν να ακολουθούν την ίδια πορεία με τις μετοχές – οι τιμές των οποίων, μετά τις πρώτες συνεχείς αυξήσεις των βασικών επιτοκίων, θα αρχίσουν να μειώνονται, ελπίζοντας να μην καταρρεύσουν απότομα. Παράλληλα θα περιοριστεί σημαντικά η παγκοσμιοποίηση – μία διαδικασία που ευρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, με οδηγό τις Η.Π.Α. Ας ελπίσουμε πάντως πως η δεύτερη αυτή εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν θα τελειώσει όπως η πρώτη – υπενθυμίζοντας πως το τέλος τότε σηματοδοτήθηκε από τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο.
Για την Ελλάδα τώρα, τη μοναδική χώρα στον πλανήτη που έχει βυθιστεί ποτέ στην ύφεση για 8η συνεχή χρονιά, με ένα μικρό μόνο διάλλειμα το 2014, τόσο ο πληθωρισμός, όσο και ο περιορισμός της παγκοσμιοποίησης, είναι καλά νέα – με εξαίρεση την αύξηση των επιτοκίων, εάν αναγκασθεί να δανειστεί μόνη της από τις αγορές (κάτι μάλλον απίθανο, αφού δεν το επιτρέπει το ύψος των χρεών της). Αντίθετα, για τη Γερμανία είναι κακά νέα τόσο το ένα, όσο και το άλλο – οπότε θα προσπαθήσει να αντιδράσει, εκτός εάν τελικά λογικευθεί.
