Οι καταθέσεις δεν έχουν καμία σχέση με τις πιστώσεις, αφού η παροχή δανείων δεν προϋποθέτει την ύπαρξη χρημάτων στις τράπεζες – αντίθετα, μέσω της ίδιας της διαδικασίας δανειοδότησης, οι τράπεζες δημιουργούν χρήματα από το πουθενά
(To άρθρο αποτελείται από 2 Σελίδες)
.
“Οι εμπορικές τράπεζες έχουν τόσο μεγάλη σημασία, ακριβώς επειδή δεν υπόκεινται στους περιορισμούς ενός απλού ιδιώτη που δανείζει τα χρήματα του – αφού δεν χρειάζονται εκ των προτέρων κεφάλαια, για να δανείσουν τους πελάτες τους” (Minsky 1986).
.
Ανάλυση
Η κακή οικονομική πορεία της Ελλάδας από την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών μέχρι σήμερα, καθώς επίσης η έλλειψη εμπιστοσύνης ορισμένων Ελλήνων στην κυβέρνηση, η οποία συμπεραίνεται από τις μεγάλες εκροές των καταθέσεων, δημιούργησαν την εντύπωση της αδυναμίας δανεισμού των νοικοκυριών, καθώς επίσης των επιχειρήσεων, δήθεν επειδή οι τράπεζες δεν έχουν χρήματα στη διάθεση τους.
Ακολούθησαν λοιπόν εκτενείς αναφορές στην έλλειψη ρευστότητας των τραπεζών, η οποία δήθεν εμποδίζει τόσο την κατανάλωση, όσο και την ανάπτυξη της χώρας – ενώ δημιούργησαν την «αυταπάτη», σύμφωνα με την οποία τυχόν επιστροφή των καταθέσεων, θα μπορούσε να αντιστρέψει τις συνθήκες.
Ελάχιστοι δε επικεντρώθηκαν στο βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι τράπεζες, αναγκαζόμενες να καταφεύγουν στο μηχανισμό της ΕΚΤ (ELA) – στο ότι δεν έχουν στα ταμεία τους τα χρήματα των καταθετών τους, όχι επειδή τα έχουν δανείσει, αλλά λόγω του ότι τα έχουν επενδύσει σε χρεόγραφα, σε ακίνητα, σε θυγατρικές κοκ.
Στα πλαίσια αυτά, παρά το ότι έχουμε αναφερθεί στο θέμα αρκετές φορές, θεωρούμε σκόπιμη μία ακόμη «παρέμβαση» μας – έτσι ώστε να μην παρερμηνεύονται, σκόπιμα ή μη, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Ειδικότερα, οι εντυπώσεις που έχουν οι περισσότεροι, όσον αφορά το που βρίσκουν τα χρήματα, τα οποία δανείζουν οι τράπεζες, είναι οι εξής:
(α) Οι τράπεζες εισπράττουν τα χρήματα από τους καταθέτες τους, τα οποία στη συνέχεια δανείζουν στους πελάτες τους.
(β) Οι τράπεζες δανείζονται τα χρήματα από την κεντρική τράπεζα, οπότε ο δανεισμός των πελατών τους εξαρτάται από την αναχρηματοδότηση τους εκ μέρους της κεντρικής.
(γ) Ο δανεισμός των πελατών τους δεν προϋποθέτει την ύπαρξη χρημάτων στα ταμεία τους – αντίθετα, μέσω της ίδιας της διαδικασίας δανειοδότησης, οι τράπεζες δημιουργούν χρήματα από το πουθενά.
Περαιτέρω, η κλασσική οικονομική βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι, οι τράπεζες δανείζουν τα χρήματα των καταθετών τους, λειτουργώντας ως μεσάζοντες – οπότε, όταν περισσεύουν χρήματα στα νοικοκυριά, όταν έχουν δηλαδή αποταμιεύσεις, τα δανείζουν κατά κάποιον τρόπο σε αυτούς που τα χρειάζονται μέσω των τραπεζών, εισπράττοντας τα ίδια (νοικοκυριά) τόκο, ενώ οι τράπεζες μία προμήθεια (διαφορά μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων).
Η συγκεκριμένη (εσφαλμένη) θεωρία δημιουργεί την εντύπωση ότι, όσο πιο πολύ αποταμιεύουν τα νοικοκυριά, τόσο περισσότερα δάνεια μπορούν να δίνουν οι τράπεζες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η κατανάλωση, καθώς επίσης οι επενδύσεις – οπότε, οι μειωμένες αποταμιεύσεις, όπως επίσης οι εκροές καταθέσεων στο εξωτερικό, δημιουργούν στενότητα ρευστότητας στις τράπεζες και λειτουργούν αρνητικά, όσον αφορά το δανεισμό.
.
Οι ιδιώτες δανειστές και οι τράπεζες
Η αιτία της εσφαλμένης εντύπωσης οφείλεται κυρίως στη διαδικασία, την οποία ακολουθούν υποχρεωτικά οι ιδιώτες, όταν δανείζουν τα χρήματα τους – η οποία, εάν έχει κανείς 5.000 € «στο ταμείο του» και τα δανείσει όλα, για παράδειγμα, είναι η εξής λογιστικά:
.
| Ενεργητικό | Παθητικό |
| Πρώτο στάδιο | |
| Ταμείο: 5.000 | Ίδια Κεφάλαια: 5.000 |
| Δεύτερο στάδιο | |
| Ταμείο: 0 | |
| Απαιτήσεις: 5.000 | Ίδια Κεφάλαια: 5.000 |
.
Σε αντίθεση τώρα με τους ιδιώτες, για τους οποίους τα χρήματα που δανείζουν ανήκουν στο ενεργητικό τους, στα περιουσιακά τους στοιχεία δηλαδή, στο ταμείο τους, για τις τράπεζες τα χρήματα που διαθέτουν ως καταθέσεις ανήκουν στο παθητικό – στις υποχρεώσεις τους λοιπόν.
Όπως τονίζεται δε στη βιβλιογραφία, “Οι τραπεζικές καταθέσεις αναφέρουν το πόσα χρήματα χρωστούν οι τράπεζες στους πελάτες τους. Επομένως, αποτελούν υποχρεώσεις της τράπεζας και όχι περιουσιακά στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να δανείσουν” (Mc Leay). Περαιτέρω, o πολύ απλοποιημένος ισολογισμός μίας εμπορικής τράπεζας, είναι ο παρακάτω:
.
| Ενεργητικό | Παθητικό |
| Αξιόγραφα | Καταθέσεις |
| Δάνεια | Εκδοθέντα τραπεζικά ομόλογα |
| Ρεζέρβες στην κεντρική τράπεζα | Ίδια κεφάλαια |
| Μετρητά χρήματα | Λοιπό παθητικό |
| Λοιπό ενεργητικό |
.
Συνεχίζοντας, ο ισολογισμός μίας τράπεζες που μόλις άρχισε να λειτουργεί, οπότε δεν έχει ακόμη αξιόγραφα, ρεζέρβες, καταθέσεις κλπ., πριν δώσει ένα δάνειο 5.000 € σε κάποιον πελάτη της (πρώτο στάδιο) και αφού το δώσει (δεύτερο στάδιο), ελέγχοντας προσεκτικά την πιστοληπτική του ικανότητα, όπως απαιτείται από το Θεσμό που ελέγχει την ίδια, είναι ο εξής:
.
| Ενεργητικό | Παθητικό |
| Πρώτο στάδιο | |
| Ταμείο: 5.000 | Ίδια Κεφάλαια: 5.000 |
| Δεύτερο στάδιο | |
| Ταμείο: 5.000 | Ίδια Κεφάλαια: 5.000 |
| Δάνειο: 5.000 | Λογαριασμός πελάτη: 5.000 |
.
Η τράπεζα λοιπόν έδωσε ένα δάνειο στον πελάτη της, εγγράφοντας το ποσόν στο λογαριασμό του – στο παθητικό της δηλαδή, αφού πλέον αποτελεί απαίτηση του δανειολήπτη της. Την ίδια στιγμή, ενέγραψε το ίδιο ποσόν στο ενεργητικό της, αφού είναι περιουσιακό της στοιχείο – με την έννοια πως το απαιτεί από τον δανειολήπτη της, στην ημερομηνία λήξεως του δανείου.
