Είναι το μοναδικό εργαλείο που έχει απομείνει, εάν θέλει κανείς να διατηρήσει την ουτοπία, σύμφωνα με την οποία το υφιστάμενο σύστημα είναι βιώσιμο και μόνιμο – ότι δεν κινδυνεύει να καταρρεύσει, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον πλανήτη
.
“Οι ελεύθερες αγορές δεν είναι σημαντικές λόγω της ιδεολογίας τους, αλλά λόγω της αποτελεσματικότητας τους. Δεν είναι βέβαια τέλειες, αλλά το καλύτερο εργαλείο που έχουμε στη διάθεση μας” (Rickard).
.
Άρθρο
Διαβάζοντας μία οικονομική ανάλυση, η οποία προσπαθούσε να δώσει κάποια απάντηση στην απορία, σχετικά με το ποιους ωφελεί το «σπάσιμο» μίας κερδοσκοπικής φούσκας, όταν όλοι γνωρίζουν πως η δημιουργία της εξυπηρετεί τους κατόχους κεφαλαίων (επενδυτές, τράπεζες, χρηματιστές κοκ.), ενώ οι κερδοσκοπικές φούσκες γενικότερα δεν παράγουν οργανική ανάπτυξη, υπονομεύοντας σε καταστροφικό βαθμό την πραγματική οικονομία, στάθηκα στα εξής:
.
(α) Το σύστημα δεν έχει πια καμία άλλη επιλογή – είναι υποχρεωμένο δηλαδή να δημιουργεί συνεχώς, διαχρονικά, μεγάλες φούσκες.
Στην προκειμένη περίπτωση οι χρηματαγορές, ιδίως αυτοί που τις κατευθύνουν, η ελίτ με τη βοήθεια των κεντρικών τραπεζών, έχουν διαπιστώσει πως λόγω διαφόρων διαρθρωτικών προβλημάτων, κυρίως όμως εξαιτίας της υπερχρέωσης της Δύσης, έχει περάσει οριστικά η εποχή της ευφορίας – κατά την οποία η αύξηση των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών είχε σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας.
Δεν έχουν λοιπόν καμία άλλη εναλλακτική λύση, η οποία να εξυπηρετεί τα συμφέροντα τους, από τη συνεχή δημιουργία κερδοσκοπικών υπερβολών (αποδεχόμενοι βέβαια πως τα ενδιαφέροντα της ελίτ, τα οποία διατηρούνται κρυφά, είναι αυτά που κατευθύνουν το σύστημα, με απώτερο στόχο την, όσο το δυνατόν, μεγαλύτερη δική τους ωφέλεια).
Με άλλα λόγια πως αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία δεν είναι εάν τα κρυμμένα ενδιαφέροντα της ελίτ ωφελούνται από τη δημιουργία της εκάστοτε κερδοσκοπικής φούσκας, αλλά το ότι οι συγκεκριμένες φούσκες είναι το μοναδικό εργαλείο που έχει απομείνει, εάν θέλει κανείς να διατηρήσει την ουτοπία, σύμφωνα με την οποία το υφιστάμενο σύστημα είναι βιώσιμο και μόνιμο – ότι δεν κινδυνεύει να καταρρεύσει, με ανυπολόγιστες συνέπειες για όλους μας.
Με βάση το συγκεκριμένο σενάριο, αυτοί που διοικούν τον πλανήτη δεν έχουν στη διάθεση τους κανένα «σχέδιο Β», με το οποίο θα είχαν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν επιτυχώς την επόμενη κερδοσκοπική φούσκα – η οποία, κάποια στιγμή, θα είναι απολύτως καταστροφική, αφού η εκάστοτε προηγούμενη διογκώνει την επόμενη, γεγονός που είναι αδύνατον να συνεχίζεται επ’ αόριστον.
Παίρνοντας σαν δεδομένο δε το ότι, όσο πιο πολύ χειραγωγεί κανείς τις αγορές, όπως συμβαίνει σήμερα στην «κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία της ελίτ», τόσο πιο δύσκολα μπορεί να αιτιολογήσει τη συμπεριφορά τους, παύοντας να τις εμπιστεύεται, αφού κάποια στιγμή δεν γνωρίζει εάν η συμπεριφορά τους αυτή οφείλεται στη χειραγώγηση ή σε φυσιολογικά αίτια, φτάνει μοιραία το τέλος – το οποίο είναι συνήθως πολύ οδυνηρό.
Για παράδειγμα, οι κεντρικοί τραπεζίτες σήμερα πιστεύουν πως το «ακαδημαϊκό τους χέρι» είναι πιο ισχυρό από το αόρατο χέρι της ελεύθερης αγοράς που εμπιστευόταν ο A. Smith – με αποτέλεσμα να μειώνεται συνεχώς η χρησιμότητα των αγορών, η οποία έχει σαν επακόλουθο τη σταδιακή κατάρρευση της πραγματικής οικονομίας.
.
(β) Στο εσωτερικό μίας χώρας, οι κερδοσκοπικές φούσκες αποτελούν μία καλή ευκαιρία – επειδή με τη βοήθεια μίας κρίσης του τύπου «στρατηγική του σοκ και του δέους», σταθεροποιείται η εκάστοτε εξουσία.
Εδώ πρόκειται για τη συνεχώς μεγαλύτερη συγκέντρωση της δύναμης στα χέρια μία διαρκώς μικρότερης ελίτ, με τη βοήθεια των οικονομικών κρίσεων – για την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού ή του «καπιταλισμού της καταστροφής», ο οποίος χρησιμοποιεί τις τεχνητές κρίσεις που ο ίδιος προκαλεί, για να αυξήσει τα οικονομικά και λοιπά οφέλη των ανώτατων εισοδηματικών τάξεων.
Στο συγκεκριμένο σενάριο, η εκάστοτε ελίτ, η οποία ελέγχει το κράτος με τη βοήθεια της κυβέρνησης που την υπηρετεί, επηρεάζεται ελάχιστα από τις ζημίες που προκαλούνται, όταν σπάσει μία κερδοσκοπική φούσκα. Η αιτία είναι κυρίως το ότι «αποβιβάζεται» έγκαιρα, αφού η ίδια προκαλεί το σπάσιμο της φούσκας – ενώ οι ζημίες αναλαμβάνονται από τους Πολίτες, μέσω της υψηλότερης φορολογίας που τους επιβάλλει το κράτος. Τα κέρδη λοιπόν ιδιωτικοποιούνται και οι ζημίες κοινωνικοποιούνται – αφού όταν διογκώνεται η φούσκα κερδίζουν οι κερδοσκόποι, ενώ όταν σπάει ζημιώνουν οι Πολίτες.
Το σενάριο αυτό έχει βέβαια ένα πρόβλημα, αφού το σύστημα δεν μπορεί να προκαλεί αιώνια κερδοσκοπικές φούσκες – ενώ οι λαοί κουράζονται από τη μανιοκαταθλιπτική συμπεριφορά των αγορών. Κάποια στιγμή δε τα χρέη της πλειοψηφίας φτάνουν σε ένα επίπεδο που είναι αδύνατον πια να δημιουργηθούν φούσκες – οπότε η ελίτ είναι υποχρεωμένη να επιδιορθώσει τα προβλήματα που έχει η ίδια προκαλέσει, για να μπορέσει τελικά να διατηρήσει τη δύναμη και τον πλούτο της.
Επειδή όμως πρόκειται για ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, το αποτέλεσμα του δεν είναι καθόλου σίγουρο – ενώ, όταν αποτύχει, τότε ξεσπούν μεγάλες κοινωνικές εξεγέρσεις, οι οποίες καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμα τους.
.
(γ) Αυτοί που βρίσκονται στο «τιμόνι» του συστήματος «βυθίζονται» σε μία ψευδαίσθηση, σύμφωνα με την οποία η επόμενη κερδοσκοπική φούσκα θα αυξήσει επιτέλους από μόνη της το ρυθμό ανάπτυξης της πραγματικής οικονομίας – κάτι που μάλλον έχουν την ουτοπία ότι συμβαίνει σήμερα στις Η.Π.Α.
Το παραπάνω σενάριο φαίνεται μεν ανόητο, αλλά δεν πρέπει να υπερεκτιμάει κανείς τους ισχυρούς του πλανήτη – οι οποίοι είναι συχνά αφελείς, εύπιστοι και απομακρυσμένοι από την πραγματικότητα.
Αυτό δεν αφορά μόνο την ελίτ, αλλά τις κυβερνήσεις, τις δεξαμενές σκέψης, τους καθηγητές, τα πανεπιστήμια και, κυρίως, τις κεντρικές τράπεζες – οι οποίες στελεχώνονται πολλές φορές με ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με αυτό που νομίζουμε, παρά τις σπουδές και τις ποικίλες «περγαμηνές» τους.
Πόσο μάλλον όταν ζουν πολύ μακριά από τον πραγματικό κόσμο και τα προβλήματα του, ενδιαφερόμενοι αποκλειστικά και μόνο για τα δικά τους συμφέροντα, τα οποία υπηρετούν με θρησκευτική σχεδόν ευλάβεια. Δυστυχώς δε, αν και φαίνεται απίστευτο, δεν έχουν ποτέ ένα δεύτερο σχέδιο, για την περίπτωση που θα αποτύγχανε το πρώτο – γεγονός που θα έπρεπε ίσως να μας ανησυχεί περισσότερο από κάθε τι άλλο.
Κάτι τέτοιο συμπεραίνεται άλλωστε και από τις σημερινές ανακοινώσεις της ΕΚΤ – με βάση τις οποίες θα συνεχίσει να εφαρμόζει το ίδιο μονότονο πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης, με μεγαλύτερα ποσά (60 δις € μηνιαία έως το Σεπτέμβρη του 2016), ελπίζοντας πως αυτή τη φορά θα αποδώσει.
Αδυνατεί λοιπόν να καταλάβει πως εάν έχει ένα μανάβικο στη βιτρίνα του 100 μήλα και δεν μπορεί να τα πουλήσει, επειδή οι πελάτες του δεν διαθέτουν αρκετά χρήματα για να τα αγοράσουν, αυξάνοντας στα 1.000 δεν πρόκειται να πετύχει τίποτα – πως θα κάνει απλά μία ακόμη τρύπα στο νερό.
