Εάν τυχόν η Ευρώπη καταλήξει εκεί που προδιαγράφουν οι αγορές, θα έλθουμε αντιμέτωποι με έναν εφιάλτη – με την κορύφωση της ανεργίας, με χρεοκοπίες, με κατασχέσεις, με πλειστηριασμούς και με την εξαθλίωση μεγάλων ομάδων του πληθυσμού.
(To άρθρο αποτελείται από 3 Σελίδες)
.
“Παλαιότερα σκεφτόμουν πως αν υπήρχε μετενσάρκωση, θα ήθελα να επανέλθω στη ζωή ως πρόεδρος ή πάπας – ή ως ο καλύτερος επιθετικός του ποδοσφαίρου. Όμως, τώρα θέλω να επιστρέψω ως η «αγορά ομολόγων» – επειδή μπορείς να εκφοβίσεις τους πάντες” (J. Carville).
.
Εισαγωγή
Μετά τη δημιουργία της πίστωσης από τις τράπεζες, η γέννηση του ομολόγου ήταν η δεύτερη σημαντική επανάσταση στην ανέλιξη του χρήματος. Τόσο οι κυβερνήσεις, όσο και οι μεγάλοι οργανισμοί, εκδίδουν ομόλογα, επειδή αυτός είναι ένας τρόπος για να δανειστούν χρήματα από ένα «ευρύτερο φάσμα» ανθρώπων και θεσμών – έτσι ώστε να μην είναι εξαρτημένοι αποκλειστικά και μόνο από τις τράπεζες.
Τα ομόλογα, όσον αφορά τα κράτη, ενσωματώνουν ουσιαστικά την υπόσχεση της κυβέρνησης να πληρώνει στον κάτοχο τους έναν ετήσιο τόκο, εξοφλώντας τα στην ονομαστική τους αξία – στο 100% δηλαδή αυτής που εκδίδονται, κατά την ημερομηνία λήξης τους. Ο αρχικός αγοραστής του ομολόγου έχει βέβαια το δικαίωμα να το πουλήσει όποτε θέλει, καθώς επίσης σε όποια τιμή ορίζει η αγορά.
Σήμερα, η συνολική αξία των διεθνώς διαπραγματευομένων ομολόγων είναι της τάξης των 18 τρις $ – ενώ η συνολική αξία των ομολόγων που διαπραγματεύονται στις εγχώριες αγορές (όπως, για παράδειγμα, τα ομόλογα που κατέχονται από Έλληνες επενδυτές), ανέρχεται παγκοσμίως στο ιλιγγιώδες ποσόν των 50 τρις $. Επηρεαζόμαστε δε όλοι από τις αγορές ομολόγων, με τους εξής δύο σημαντικότερους τρόπους:
.
(α) Ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων που αποταμιεύουμε για τα γηρατειά, καταλήγει να επενδύεται στις αγορές ομολόγων.
(β) Λόγω του τεράστιου μεγέθους της, καθώς επίσης επειδή οι κυβερνήσεις θεωρούνται ως οι πλέον φερέγγυοι δανειολήπτες, η αγορά ομολόγων είναι αυτή που καθορίζει μακροπρόθεσμα τα επιτόκια για όλους τους τομείς της οικονομίας. Απλούστερα, όταν οι τιμές των ομολόγων πέφτουν, τα επιτόκια εκτοξεύονται στα ύψη, με οδυνηρές συνέπειες για όλους τους δανειολήπτες.
.
Ο τρόπος που λειτουργεί τώρα η αγορά ομολόγων είναι ο εξής: Κάποιος έχει 100.000 € και θέλει να τα αποταμιεύσει. Αγοράζει λοιπόν ένα δεκαετές ομόλογο αξίας 100.000 €, το οποίο αποδίδει ένα σταθερό ετήσιο επιτόκιο (κουπόνι) της τάξης του 3% – επομένως 3.000 € ετησίως, πληρωτέο στη λήξη του, στο 100% της ονομαστικής του αξίας (100.000 €).
Το «αγοραίο» όμως επιτόκιο ή η τρέχουσα απόδοση, υπολογίζεται εάν διαιρέσουμε το κουπόνι (3.000 € στο παράδειγμα μας), με την αγοραία τιμή – με αυτήν δηλαδή που πληρώσαμε για να αγοράσουμε το ομόλογο από την ελεύθερη αγορά και η οποία είναι είτε υψηλότερη από την τιμή έκδοσης του, είτε χαμηλότερη.
Εάν υποθέσουμε λοιπόν πως αγοράσαμε το ομόλογο στα 102% της αξίας του, στα 102.000 € δηλαδή, η τρέχουσα απόδοση του είναι 3.000 € / 102.000 € = 2,94%.
Στο υποθετικό σενάριο τώρα του κινδύνου χρεοκοπίας μίας χώρας, όπως αυτό που βίωσε επανειλημμένα η Ελλάδα (τελευταία στο μεσοδιάστημα των διπλών εκλογών του 2012), οι αγορές πανικοβάλλονται – με αποτέλεσμα να θέλουν να πουλήσουν όσο-όσο.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η τιμή του ομολόγου των 100.000 € πέφτει κατακόρυφα – επειδή αγοραστές βρίσκονται μόνο σε μία τιμή τόσο χαμηλή, ώστε να αντισταθμίζεται ο αυξημένος κίνδυνος αθέτησης πληρωμής εκ μέρους του κράτους (ή υποτίμησης του νομίσματος, εάν η χώρα δεν ανήκει στην Ευρωζώνη).
Υποθετικά λοιπόν, η τιμή του ομολόγου πέφτει στις 50.000 € – οπότε η απόδοση του (ο τόκος παραμένει στις 3.000 € ετησίως) διαμορφώνεται στα 3.000 € / 50.000 = 6%. Στην περίπτωση αυτή, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια ολόκληρης της χώρας θα αυξάνονταν κατά 3% στο 6% – ενώ όλοι όσοι είχαν επενδύσει τα χρήματα τους πριν από τις κινήσεις της αγοράς, στα 102.000 € δηλαδή, θα έχαναν αυτομάτως 52.000 € (εάν βέβαια πουλούσαν το ομόλογο).
Όσοι θα επιθυμούσαν τότε να πάρουν κάποιο ενυπόθηκο δάνειο, θα διαπίστωναν πως θα έπρεπε να πληρώσουν τουλάχιστον 3% περισσότερο τόκο το χρόνο – οπότε θα ακύρωναν την απόφαση τους, με αποτέλεσμα να βάλουν το δικό τους μικρό «λιθαράκι» στην παγίδα της ύφεσης, στην οποία θα οδηγούταν η χώρα.
Από την άλλη πλευρά, αυτοί που θα έπαιρναν το ρίσκο, αγοράζοντας τα ομόλογα στο 50% της αξίας τους, με απόδοση τότε 6%, θα κερδοσκοπούσαν ασύστολα, εάν η χώρα δεν αθετούσε τελικά τις πληρωμές της – αφού θα εξαργύρωναν το ομόλογο στη λήξη του έναντι 100.000 €, έχοντας το αγοράσει μόλις 50.000 € (100% κέρδος), ενώ θα εισέπρατταν ετήσια τόκο 6% επί της τιμής που το αγόρασαν.
Στο σημείο αυτό θεωρούμε σκόπιμο να αναφέρουμε τα λόγια ενός από τους μεγαλύτερους διαχειριστές αμοιβαίων κεφαλαίων του κόσμου – σύμφωνα με τα οποία,
.
“Οι αγορές ομολόγων έχουν δύναμη, επειδή αποτελούν τη θεμελιώδη βάση όλων των αγορών. Το κόστος της πίστωσης, το επιτόκιο ενός ομολόγου εν προκειμένω, είναι αυτό που καθορίζει τελικά την αξία των μετοχών, των ακινήτων, καθώς επίσης των περιουσιακών στοιχείων κάθε είδους” (B. Gross).
.
Όσον αφορά τώρα την απορία, εάν η αγορά ομολόγων γεννήθηκε για να διευκολύνει το δανεισμό των κυβερνήσεων ή εάν «υπαγορεύει» τελικά την πολιτική τους, η απάντηση είναι απλή: Όταν μία χώρα είναι υπερχρεωμένη, πόσο μάλλον βυθισμένη σε μία κρίση, τότε δεν κυβερνούν οι πολιτικοί, αλλά οι αγορές.
Ειδικότερα, όταν τα επιτόκια δανεισμού ενός κράτους αυξάνονται, τότε η κυβέρνηση του έχει τις εξής δύο βασικές επιλογές:
.
(α) Να αθετήσει την πληρωμή ενός τμήματος του χρέους της (κούρεμα), επιβεβαιώνοντας τους φόβους της αγοράς ομολόγων.
(β) Να καθησυχάσει την αγορά ομολόγων, περικόπτοντας τις δαπάνες της ή αυξάνοντας τα έσοδα της (πολιτική λιτότητας, υπερβολικοί φόροι) – προκαλώντας όμως αναστάτωση στους ψηφοφόρους της ή στις ομάδες συμφερόντων που υπηρετεί, έχοντας παράλληλα τον κίνδυνο να βυθιστεί το κράτος στην ύφεση.
.
Έχει μεν λοιπόν τη δυνατότητα να αψηφήσει τις αγορές, διαγράφοντας μέρος του χρέους της, αλλά το τίμημα είναι εξαιρετικά ακριβό – όπως φάνηκε στο παράδειγμα της Αργεντινής, η οποία κινδυνεύει να βρεθεί για πάντα εκτός αγορών, εκβιαζόμενη από τους γνωστούς γύπες (άρθρο). Η Ελλάδα βέβαια έχει διαφορετικές δυνατότητες – αφού ανήκει στην Ευρωζώνη, οπότε θεωρεί πως μπορεί να εκβιάσει τις αγορές, μέσω της ισχύος της ένωσης.
Φαίνεται λοιπόν πως θα προσπαθήσει να διαγράψει ξανά μέρος του χρέους της, μέσω του κλαμπ του Παρισιού (άρθρο) – όταν την ίδια στιγμή το ΔΝΤ προωθεί ένα σχέδιο χρεοκοπίας κρατών, σύμφωνα με το οποίο θα μπορούν να κατάσχονται αυτόματα τα περιουσιακά τους στοιχεία, στην περίπτωση αθέτησης πληρωμών.
To άρθρο αποτελείται από 3 Σελίδες (…)
