Εν τούτοις, η «κυκλικά προσαρμοσμένη τιμή προς κέρδη» (CAPE or Shiller-P/E) στις Η.Π.Α., με βάση την οποία κρίνεται εάν είναι φθηνό ή ακριβό ένα χρηματιστήριο, δεν είναι υπερβολικά υψηλή, όπως φαίνεται από το διάγραμμα που ακολουθεί – το οποίο «προδίδει» ακριβώς τη φούσκα του διαδικτύου (2000).
.
.
Ειδικότερα, ο μέσος όρος της δεκαετούς σχέσης «CAPE–ratio» από το 1871 είναι 17 – με χαμηλότερο το 7 (1933) και υψηλότερο το 42,5 (2000). Σήμερα, ο αμερικανικός δείκτης S&P βρίσκεται στο 24,6 – οπότε δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «υπερβολή» ή ως «φούσκα έτοιμη να εκραγεί».
Η αιτία είναι κατά πολλούς η μεγάλη κερδοφορία των επιχειρήσεων, εις βάρος των εργαζομένων – η οποία όμως μπορεί να αντιστραφεί απότομα και ξαφνικά, ανατρέποντας ριζικά τα συμπεράσματα που εξάγονται από το παραπάνω διάγραμμα.
.
Η ΦΟΥΣΚΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΡΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ
Η φούσκα στις αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι ίσως πιο απειλητική, από την αντίστοιχη στη Δύση, επειδή έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα στο γκρεμό. Η αιτία είναι το ότι, λόγω των χαμηλών επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών οι επενδυτές, αναζητώντας υψηλότερες αποδόσεις, τοποθέτησαν τεράστιες ποσότητες χρημάτων στις αναδυόμενες χώρες – πριν από όλους οι τράπεζες, καθώς επίσης τα κερδοσκοπικά κεφάλαια (hedge funds).
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να σημειώσουμε πως, μία από τις παρενέργειες των χαμηλών επιτοκίων, εκτός από την προηγούμενη, είναι η μείωση των χρημάτων των συνταξιοδοτικών ταμείων και ασφαλιστικών εταιρειών – όταν ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος από τα επιτόκια καταθέσεων. Προσπαθώντας λοιπόν κανείς να επιλύσει το πρόβλημα της υπερχρέωσης με τα χαμηλά επιτόκια, δημιουργεί άλλα προβλήματα, όχι λιγότερο σοβαρά.
Συνεχίζοντας, οι επιχειρήσεις των συγκεκριμένων χωρών, δανείσθηκαν από τους επενδυτές απίστευτα ποσά σε δολάρια, για να αναπτύξουν τις δραστηριότητες τους – κερδίζοντας από τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις, καθώς επίσης από τα πρωτοφανή στην ιστορία χαμηλά επιτόκια. Στο ξεκίνημα λοιπόν της ανόδου, οι αυξημένες ισοτιμίες των νομισμάτων κρατών όπως η Νότια Αφρική, η Ινδία, η Βραζιλία και η Τουρκία, λόγω των μεγάλων εισροών συναλλάγματος, στήριξαν ακόμη περισσότερο το ρυθμό ανάπτυξης τους.
Σήμερα όμως ευρίσκονται υπό κλιμακούμενη πίεση – αφού η απλή ανακοίνωση της Fed την άνοιξη, σύμφωνα με την οποία θα σταματούσε ενδεχομένως η παροχή ρευστότητας εκ μέρους της (QE), οδήγησε αρκετούς επενδυτές στη μαζική απόσυρση των κεφαλαίων τους από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Αμέσως μετά, τα νομίσματα πολλών από αυτές τις χώρες βρέθηκαν σε ελεύθερη πτώση (διάγραμμα), ενώ σταθεροποιήθηκαν μόνο με τη βοήθεια των μαζικών παρεμβάσεων των κεντρικών τους τραπεζών, στην αγορά συναλλάγματος.
.
Εξέλιξη συναλλαγμάτων των αναπτυσσόμενων χωρών
.
Μοναδική εξαίρεση ήταν φυσικά η Κίνα – η οποία άλλωστε δεν επιτρέπει την ελεύθερη διακύμανση του νομίσματος της. Η Fed βέβαια, αντιλαμβανόμενη τι ακριβώς θα ακολουθούσε, αναίρεσε την ανακοίνωση της – αποτελώντας σήμερα «όμηρο» της πολιτικής της, αφού αδυνατεί να σταματήσει την παροχή ρευστότητας (πόσο μάλλον να αποσύρει, ως οφείλει, την πλεονάζουσα), με ανυπολόγιστες συνέπειες για το μέλλον του πλανήτη.
Ένα από τα πιο γνωστά θύματα της παραπάνω εξέλιξης ήταν ο βραζιλιάνος δισεκατομμυριούχος Batista – ο οποίος έχασε μέσα σε ελάχιστους μήνες το 99% της περιουσίας του (34,5 δις $, ο 7ος πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη), καθώς επίσης το μεγαλύτερο μέρος της επιχειρηματικής αυτοκρατορίας του. Η αιτία ήταν το ότι, πολλές από τις εταιρείες του ήταν ζημιογόνες, επιβιώνοντας αφενός μεν από τα δάνεια των ξένων επενδυτών, αφετέρου από τις υποσχέσεις του για μελλοντικά κέρδη.
Ενδεχομένως λοιπόν να ευρισκόμαστε ήδη στο ξεκίνημα μίας σειράς χρεοκοπιών σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες – κάτι ανάλογο δηλαδή, με αυτά που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης (1997-98), η οποία άρχισε από την Ταϋλάνδη, επεκτεινόμενη στη Ρωσία και στη Νότιο Αμερική, μέσα σε χρόνο μηδέν.
Ολοκληρώνοντας, εάν συνεχίσει η πίεση στα νομίσματα των αναπτυσσομένων οικονομιών, όπως παρατηρείται ήδη, θα χρεοκοπήσει ένας μεγάλος αριθμός από τις επιχειρήσεις τους – γεγονός που θα δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα στις βιομηχανικές χώρες και ειδικά στην Ευρώπη, οι τράπεζες της οποίας έχουν δανείσει μεγάλα ποσά, τα οποία φθάνουν έως και το 50% των συνολικών δανείων τους.
.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ενώ μαίνεται η μεγαλύτερη, η πλέον καταστροφική καταιγίδα όλων των εποχών, το ελληνικό πλοίο ευρίσκεται μέσα στο ασφαλέστερο λιμάνι του πλανήτη – στην Ευρωζώνη. Εν τούτοις λεηλατείται, υποφέρει, λιμοκτονεί και εξευτελίζεται από τα μεγαλύτερα πλοία, έχοντας υποστεί τεράστιες βλάβες – με δική του ευθύνη, αλλά και με ευθύνη των άλλων, κυρίως δε της Γερμανίας.
Σύμφωνα με πολλούς, η μοναδική λύση που του απομένει είναι η εγκατάλειψη του ασφαλούς λιμανιού, με κατεύθυνση την ανοιχτή θάλασσα – αψηφώντας την καταιγίδα και τους κινδύνους που εμπερικλείει. Πρόκειται ασφαλώς για μία θαρραλέα και υπερήφανη λύση, την οποία δεν μπορεί κανένας να κατηγορήσει – πόσο μάλλον όταν το ελληνικό πλοίο κινδυνεύει να βυθιστεί μέσα στο λιμάνι, όπου το ένα πλήρωμα συνεχίζει να τρέφεται από τις σάρκες του άλλου, αδυνατώντας ή μη θέλοντας να εξασφαλίσει διαφορετικά την επιβίωση του.
Λογικά βέβαια, θα πρέπει να επισκευασθεί προηγουμένως, εάν θέλει να έχει κάποια ελπίδα επιβίωσης στην ανοιχτή θάλασσα – ειδικά επειδή η καταιγίδα δεν φαίνεται να κοπάζει αλλά, αντίθετα, επιδεινώνεται. Ουσιαστικά λοιπόν αντιμετωπίζει μία κατάσταση του τύπου «εμπρός γκρεμός και πίσω ρέμα» – ένα διαβολικό δίλημμα, στο οποίο πρέπει μεν να δοθεί επειγόντως μία απάντηση, η οποία όμως δεν είναι καθόλου εύκολη.
Αυτό λοιπόν που απομένει, μέχρι να ληφθεί η τελική απόφαση, δεν είναι άλλο από την σθεναρή, συλλογική, τολμηρή άμυνα του, απέναντι στις επιθέσεις των άλλων πληρωμάτων. Επίσης, η δημιουργία συμμαχιών, ενώ παράλληλα θα επισκευάζεται με κάθε θυσία – έτσι ώστε να είναι έτοιμο να εγκαταλείψει το λιμάνι, είτε όταν κοπάσει η καταιγίδα, είτε όταν το αποφασίσουν πολλά καράβια μαζί, είτε όταν ο κίνδυνος να βυθιστεί αύτανδρο μέσα στο λιμάνι είναι μεγαλύτερος, από τον αντίστοιχο στην ανοιχτή, άγρια θάλασσα.
