Η δημιουργία ενός τέλειου συστήματος παγκόσμιας ρύθμισης των διεθνών χρηματοοικονομικών ροών αποτελεί ουτοπία. Η διεθνής χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική θα πρέπει να μπορεί να φιλοξενεί τόσο τις χώρες που επιθυμούν αυστηρότερους ελέγχους στο κεφάλαιο όσο και εκείνες που έχουν πιο χαλαρή στάση απέναντι στην χρηματοοικονομική καινοτομία.
(To άρθρο αποτελείται από 2 Σελίδες)
.
Το θέμα που πρόκειται να συζητήσουμε σήμερα αναφέρεται στο πεδίο της Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας και συγκεκριμένα αφορά τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ιδιωτικές κεφαλαιακές ροές στο σύγχρονο Παγκοσμιοποιημένο χρηματοοικονομικό σύστημα.
Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βασικός στόχος των προγραμμάτων προσαρμογής που εφαρμόζει η Ελλάδα τα τελευταία έξι χρόνια έχει ένα και μοναδικό σκοπό ο οποίος δεν είναι άλλος παρά την εκπλήρωση συγκεκριμένων προϋποθέσεων προκειμένου η χώρα μας να εξέλθει στις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Οι παγκόσμιες ροές κεφαλαίων καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το πλαίσιο για το πώς θα κινηθεί κάθε εθνική οικονομία μέσω της δημιουργίας ενός ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος. Δεν είναι τυχαίο που κυρίως αναδυόμενες χώρες από όλο των κόσμο επιθυμούν να ανοίξουν τις αγορές τους σε επενδυτές με τρόπους που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από μερικά χρόνια. Για παράδειγμα σας αναφέρω την Ελεύθερη Ζώνη Εμπορίου στην Σαγκάη, την χαλάρωση της νομοθεσίας προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στην Ινδία και πρόσφατα το 2015 το άνοιγμα του χρηματιστηρίου της Σαουδικής Αραβίας σε ξένους επενδυτές.
Για ενάμιση αιώνα και πλέον οι παγκόσμιες ροές κεφαλαίων έχουν γνωρίσει περιόδους σταθερής επέκτασης αλλά και απότομης μείωσης ιδιαίτερα σε περιόδους χρηματοοικονομικής αστάθειας και κρίσεων. Τρείς δεκαετίες σταθερής ανάπτυξης κεφαλαιακών ροών σταμάτησαν στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο όπου στην συνέχεια η μεταπολεμική ανάκαμψη τους κατέρρευσε με την Μεγάλη Ύφεση. Οι Τραπεζικές ροές κεφαλαίων οι οποίες έφτασαν στο απόγειο τους την δεκαετία του 1970 εξασθένησαν μετά την κρίση χρέους της Λατινικής Αμερικής το 1982. Η άνθηση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων και των ροών χαρτοφυλακίου και αυτή τελείωσε απότομα κατά την δεκαετία του 1990.
Οι κεφαλαιακές ροές εμφανίζονται με την μορφή των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων, των Ροών χαρτοφυλακίου και των Ροών από Τραπεζικό δανεισμό.
Παρατηρώντας τα τελευταία έτη τις ροές των χωρών του G20 στις οποίες περιλαμβάνονται τόσο ανεπτυγμένες όσο και αναπτυσσόμενες χώρες και οι οποίες παράγουν περισσότερο από το 80 % του παγκόσμιου ΑΕΠ βλέπουμε ότι οι ροές χαρτοφυλακίου έχουν το μεγαλύτερο μερίδιο, με τον Τραπεζικό δανεισμό να έχει συρρικνωθεί δραματικά . Αυτή η παρατήρηση είναι λογική γιατί για το μεν τραπεζικό δανεισμό η συρρίκνωση των ροών έχει να κάνει με την κατάσταση του τραπεζικού συστήματος παγκοσμίως από το 2008 και μετά και αφετέρου για τις ροές χαρτοφυλακίου η βραχυπρόθεσμη απόδοση έχει μεγαλύτερη βαρύτητα σε σχέση με τους άλλους δύο τύπους κεφαλαίων.
Η Παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση που ξέσπασε το 2007 – 2008 στις Η.Π.Α με αποκορύφωμα την μη εξυπηρέτηση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων (subprime mortgages) μας αποδεικνύει τις συνέπειες της απορρύθμισης του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος από την δεκαετία του 1980 και μετά. Η προσπάθεια απελευθέρωσης των κεφαλαιακών ροών στις διεθνείς αγορές και ιδιαίτερα των χρηματικών ροών χαρτοφυλακίου (hot money) αποδείχθηκαν πηγή χρηματοοικονομικής αστάθειας και όχι ανάπτυξης για αυτό και θεωρείται ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας δημιουργίας χρηματοοικονομικών κρίσεων.
Οι ροές κεφαλαίων μπορούν να λειτουργήσουν επεκτατικά αλλά και αποσταθεροποιητικά. Κεφαλαιακές εισροές κυρίως προς τις αναδυόμενες αγορές δημιουργούν συνθήκες για οικονομική μεγέθυνση εξαιτίας των χαμηλών επιτοκίων (πιστωτική επέκταση) εξασφαλίζοντας ρευστότητα η οποία διοχετεύεται στην κατανάλωση και σε επενδύσεις. Κατά την κυρίαρχη οικονομική θεωρία σε ένα πιο ανοικτό και φιλελεύθερο σύστημα οι κινήσεις των κεφαλαίων παγκοσμίως οδηγούν σε αύξηση των επενδύσεων, της ανάπτυξης και της ευημερίας, επιτρέποντας στο παγκόσμιο απόθεμα των αποταμιεύσεων να τοποθετείται στις πλέον παραγωγικές επενδύσεις. Όμως οι κρίσεις που δημιουργήθηκαν τις δεκαετίες του 1980, του 1990 και στις αρχές του 2000 όπως η κρίση χρέους στην Λατινική Αμερική το 1982, στο Μεξικό το 1994-1995, στην Ασία το 1997-1998, στην Ρωσία το 1998, στην Βραζιλία το 1999 και στην Αργεντινή το 2001 – 2002 απέδειξαν ότι τα πλεονεκτήματα των κεφαλαιακών εισροών (capital inflows) για μία χώρα μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε μαζική φυγή και κατάρρευση (capital outflows). Σύμφωνα με μία σχετική επισκόπηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κατά την περίοδο 1970-2008 υπήρξαν εκατόν είκοσι τέσσερις τραπεζικές, διακόσιες οκτώ συναλλαγματικές και εξήντα τρείς κρατικού χρέους κρίσεις.
Η κατεύθυνση και το μέγεθος των κεφαλαιακών ροών ερμηνεύονται ως κριτήρια ώθησης (push) και απώθησης (pull) καθώς επίσης και ως κριτήρια κυκλικά (cyclical) και διαρθρωτικά (structural).
Τόσο οι παράγοντες της ώθησης όσο και της απώθησης ορίζονται ως οι χρηματοοικονομικές και μακροοικονομικές συνθήκες στις αναπτυγμένες χώρες όπως είναι ο ρόλος των επιτοκίων, οι χρηματοικονομικές συνθήκες στις ώριμες οικονομίες, ο ρόλος του ρίσκου μετάδοσης της οικονομικής κρίσης, η φιλελευθεροποίηση του χρηματοοικονομικού συστήματος και η πολιτική σταθερότητα των χωρών αυτών που οδηγούν τους επενδυτές να μην επενδύουν σε ώριμες οικονομίες αλλά να στέλνουν τα κεφάλαια τους σε αναδυόμενες χώρες. Αυτή η τάση καθίσταται παγκόσμια και οδηγεί τις εισροές στις αναδυόμενες χώρες μαζικά. Αυτό που καθορίζει με ποια κριτήρια (ώθησης – απώθησης) μετακινούνται αυτές οι ροές εξαρτάται από την κατάσταση των παραπάνω παραγόντων. Μεταξύ των κυκλικών παραγόντων που επηρεάζουν τις ροές κεφαλαίων αποτελούν τα παγκόσμια και τοπικά επιτόκια, ο εγχώριος πληθωρισμός και η παγκόσμια αποστροφή του κινδύνου, που όλα τείνουν να παρουσιάζουν διακυμάνσεις, μερικές φορές απότομα, γύρω από ορισμένα «φυσιολογικά» επίπεδα. Η δυνητική ανάπτυξη στις ώριμες και αναδυόμενες οικονομίες και η απελευθέρωση του εμπορίου και της οικονομίας αποτελούν διαρθρωτικούς παράγοντες και μάλιστα ως μεταβλητές που εξελίσσονται αργά. Οι προκλήσεις για την μακροοικονομική διαχείριση προέρχονται από τα κυκλικά κριτήρια, τα οποία αποτελούν ασταθή προσδιοριστικό παράγοντα κεφαλαιακών ροών.
