Τα άτομα με αυτήν την ιδιαιτερότητα είναι άβουλα, επιρρεπή στο άγχος του αποχωρισμού, στην παθητικότητα και στην αυτο-υποτίμηση – ενώ τυχόν απώλεια των κοντινών τους ανθρώπων, μπορεί να τα οδηγήσει σε παράλογες πράξεις απελπισίας.
.
“Μπορεί αλήθεια τα κράτη να έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά, την ίδια πάθηση ίσως, όπως οι άνθρωποι που αδυνατούν να λειτουργήσουν αυτόνομα; Είναι δυνατόν να υποβάλλονται στην ίδια εξελικτική διαδικασία, περνώντας σταδιακά από την παιδική ηλικία, στην εφηβεία και στην ενηλικίωση;
Ορίζεται ο βαθμός ανεξαρτησίας τους, όπως αυτός των ανθρώπων; Υπάρχει μία αντίστοιχη δυνατότητα θεραπείας τους, εάν δεχθεί κανείς πως εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα;” (analyst team)
.
Ανάλυση
Στην ψυχολογία αναφερόμαστε σε ανεξαρτησία, όταν η σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα «χαρακτηριστικά γνωρίσματα» εξαφανίζεται, παύει να υπάρχει. Στα πλαίσια αυτά, η ανεξαρτησία είναι δεδομένη όταν:
.
– Οι δικές μας ανάγκες δεν τοποθετούνται κάτω από τις ανάγκες των άλλων
– Εμείς οι ίδιοι λαμβάνουμε τις σημαντικές αποφάσεις που μας αφορούν
– Εμείς οι ίδιοι παίρνουμε τις ευθύνες μας, καθώς επίσης
– Όταν έχουμε τη δυνατότητα να επικρατούμε, να επιβάλουμε δηλαδή τη θέληση μας [1].
.
Μέχρι μια ορισμένη ηλικία, τα καθήκοντα αυτά αναλαμβάνονται από τους γονείς. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας όμως συμβαίνει μια αναπτυξιακή, εξελικτική διαδικασία, τόσο σε συναισθηματική, όσο και σε «γνωσιακή», καθώς επίσης σε «συμπεριφορική» βάση.
Οι έφηβοι αρχίζουν να αγωνίζονται, να μάχονται συχνά για την αυτονομία τους, παραμένοντας όμως εξίσου συνδεδεμένοι με την οικογένειά τους. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς «χαλαρώνουν» μεν τον έλεγχο τους σε αυτήν την ηλικία, παραμένουν όμως στον ίδιο βαθμό συνδεδεμένοι με το παιδί τους.
Η ισορροπία μεταξύ των δύο πλευρών δεν είναι πάντοτε εύκολη – συνήθως δε συμβαίνουν ανάλογες συγκρούσεις. Ιδανικά, αυτή η διαδικασία ανάπτυξης ολοκληρώνεται, ως επί το πλείστον, στο τέλος της εφηβείας. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής είναι ένας αυτόνομος, νέος ενήλικας [2].
.
Η περίπτωση του Σταύρου
Ο Σταύρος, ένας 32χρονος τραπεζικός υπάλληλος, διέκοψε τη μακρόχρονη σχέση του με την κοπέλα του, πριν από δύο εβδομάδες. Παρουσιάστηκε λοιπόν στο ιατρείο, επειδή υπέφερε και δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τον πόνο του χωρισμού.
Αν και αγαπούσε πολύ την πρώην κοπέλα του, η μητέρα του δυστυχώς του είχε δώσει να καταλάβει ότι, δεν θα δεχόταν να παντρευτεί η συγκεκριμένη κοπέλα το γιό της. “Έτσι τα χάλασα μαζί της», είπε, “Δεν μπορούσα να κάνω αυτό το κακό στη μητέρα μου.”
Ο Σταύρος ζει με τη μητέρα του. Επαγγελματικά, έχει απορρίψει αρκετές προσφορές βελτίωσης της καριέρας του. Το σκεπτικό του ήταν ότι, δεν αισθανόταν κατάλληλος για τη θέση του διευθυντή, όπου θα έπρεπε να δίνει εντολές σε άλλους. Επίσης δεν ένοιωθε πως θα ήταν το ιδανικό άτομο, το οποίο θα μπορούσε να παίρνει τις σωστές αποφάσεις για τους άλλους.
Από τα σχολικά του χρόνια, ο Σταύρος έχει έναν κοντινό φίλο. Τον γνώρισε στο δημοτικό. Με αυτόν επικοινωνεί πολύ συχνά τηλεφωνικά, ενώ συναντιέται μαζί του για να τον συμβουλευθεί σε διάφορα θέματα. Έτσι, ο Σταύρος αφήνει τις σημαντικές αποφάσεις σε άλλους ανθρώπους.
Αφήνει λοιπόν την απόφαση του να παντρευτεί στη μητέρα του – απέναντι στην οποία υπάρχει μια εξάρτηση, με τις δικές του ανάγκες να τοποθετούνται κάτω από τις δικές της, σε δεύτερη προτεραιότητα. Ο Σταύρος δεν μπορεί να υπερισχύσει απέναντι της ή να προτάξει τις δικές του ανάγκες. Στο χώρο εργασίας του, είναι σαφές ότι δεν θέλει καμία ευθύνη και δεν παίρνει καμία απόφαση. Επειδή η συμπεριφορά αυτή συνεχίζει να υπάρχει αδιαλείπτως από τα σχολικά του χρόνια, διαπιστώνεται μια διαταραχή της προσωπικότητας.
.
Η οποιαδήποτε διαταραχή της προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από τα εξής [3]:
.
(α) Άκαμπτες και μη προσαρμοσμένες συμπεριφορές, οι οποίες έχουν υψηλή χρονική σταθερότητα, συμβαίνουν σε πολλές διαφορετικές καταστάσεις και οδηγούν σε προσωπική δυσφορία ή σε μειωμένη «κοινωνική λειτουργία».
(β) Υπάρχει μια βαθιά ριζωμένη, επίμονου τύπου συμπεριφορά, με άκαμπτες αντιδράσεις σε διάφορες πλευρές της προσωπικής και κοινωνικής ζωής. Αυτό επηρεάζει την αντίληψη, τη σκέψη, το συναίσθημα, καθώς επίσης τις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους.
(γ) Η διαταραχή ξεκινάει στην παιδική ηλικία ή από την εφηβεία, ενώ συνεχίζει στην ενήλικη ζωή.
.
Στο Σταύρο έχει διαγνωστεί μία «εξαρτώμενη διαταραχή προσωπικότητας». Σε ασθενείς με αυτήν τη διαταραχή υπάρχει μια εξαρτώμενη, υποτακτική συμπεριφορά, καθώς επίσης μία αδυναμία στη λήψη αποφάσεων, σε βαθμό απόγνωσης.
.
.
Περαιτέρω, είναι επιρρεπείς στο άγχος του αποχωρισμού, στην παθητικότητα ή στην αυτουποτίμηση – ενώ, τυχόν απώλεια των κοντινών τους ανθρώπων, μπορεί να τους οδηγήσει σε αυτοκτονικές πράξεις.
Βλέπουν τους εαυτούς τους ως απόλυτα εξαρτημένους από τους άλλους ή αισθάνονται αβοήθητοι και μόνοι, όταν δεν υπάρχει ένας άνθρωπος που να τους εξουσιάζει στο πλάι τους. Τα «πρότυπα των σχέσεων» αυτών των ασθενών κυριαρχούνται από μια ακραία ανοχή απέναντι στους άλλους, ενώ το ίδιο το άτομο ορίζεται μόνο από τις ανάγκες που έχουν τα σημαντικά του πρόσωπα, στο πλάι του. Η έναρξη της διαταραχής λαμβάνει χώρα στην πρώιμη ενήλικη ζωή.
.
Τουλάχιστον 5 από τα εξής 8 κριτήρια πρέπει να πληρούνται:
(1) Η προσωπική πρωτοβουλία και οι ατομικές δραστηριότητες είναι δύσκολες.
(2) Υπάρχει αδυναμία λήψης των καθημερινών αποφάσεων, ενώ αναζητούνται συνεχώς οι συμβουλές και η έγκριση των άλλων.
(3) Το άτομο απαιτεί από τους άλλους να αναλαμβάνουν την ευθύνη, για τους βασικούς τομείς της ζωής του.
(4) Όταν οι σχέσεις διακόπτονται, «ανασυγκροτείται» η προσωπικότητα.
(5) Υπάρχει «εθισμός» στη φροντίδα και στην υποστήριξη των άλλων, με την ταυτόχρονη απώθηση των προσωπικών συμφερόντων.
(6) Το άτομο αισθάνεται άβολα ή ανήμπορο όταν είναι μόνο, οπότε αποφεύγει τη μοναξιά όσο το δυνατόν περισσότερο.
(7) Διαπιστώνονται ισχυροί φόβοι απώλειας άλλων ανθρώπων.
(8) Παρατηρούνται δυσκολίες κατά την εκτέλεση ανεξάρτητων πράξεων, λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στις ίδιες (δικές του) αποφάσεις [4].
Βιβλιογραφία
[1] Schneider, R. (2012). Heilpraktiker für Psychotherapie: Persönlichkeits- und Verhaltensstörungen. 1 Auflage, Elsevier GmbH München. 55 ff.
[2] Doering, C., Drechsel, N. (2010). Seminar: Entwicklung im Jugendalter, Autonomieentwiklung im Jugendalter. Friedrich-Schillder-Universität Jena.
[3] Allroggen, M. (2011). Basiswissen Kinder- und Jugendpsychiatrie und Entwicklungspsychopathologie: Persönlichkeitsstörungen. Universitätsklinikum Ulm.
[4] Döschner, C. (2008). Beziehungen zwischen Behandlungserfolg und spezifischer Beurteilung der Therapieformen in der stationären Psychotherapie von Persönlichkeitsstörungen des Clusters C. Universitätsklinik und Poliklinik für Psychiatrie und Psychotherapie des Fachbereichs Medizin der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg.
.
