Στη χώρα λειτουργούν πολλές μικρές επιχειρήσεις, υπερχρεωμένες και μη ανταγωνιστικές, ενώ το χρηματοπιστωτικό της σύστημα είναι εξαιρετικά αδύναμο – οπότε είναι πολύ δύσκολο να αποφύγει τη χρεοκοπία, εάν δεν επιστρέψει άμεσα στη λιρέτα.
.
Η Fed ολοκλήρωσε και σταμάτησε το πρόγραμμα ποσοτικής διευκόλυνσης (QE 3), το τρίτο κατά σειρά, ενώ η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας, έχοντας μέχρι στιγμής αποτύχει να καταπολεμήσει τον αποπληθωρισμό, ξεκίνησε ένα επόμενο – στέλνοντας το γεν στο ναδίρ (-3% σε σχέση με το δολάριο), καθώς επίσης το χρηματιστήριο στα ύψη (+8%).
Η εικόνα που παρουσιάζει η Ιαπωνία είναι ανάλογη με αυτήν των Η.Π.Α., κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων αύξησης της ρευστότητας (γράφημα), χωρίς όμως να έχει την αντίστοιχη επιτυχία στο ρυθμό ανάπτυξης – ενώ όλοι περιμένουν την ΕΚΤ, να εφαρμόσει με τη σειρά της τη «μαγική συνταγή».
.
.
Παρά το ότι λοιπόν η μέθοδος που υιοθέτησε η αμερικανική κεντρική τράπεζα δεν φαινόταν αποτελεσματική στη θεωρία, η πράξη απέδειξε πως λειτουργεί στις Η.Π.Α. – στην Ιαπωνία όμως δεν αποδείχθηκε ακόμη, ενώ όλοι περιμένουν τι θα συμβεί στην Ευρώπη.
Εν προκειμένω, φαίνεται πως το πλέον κατάλληλο «πειραματόζωο» θα είναι η Ιταλία – η οποία υποφέρει από έναν συνδυασμό μειωμένης ανάπτυξης και υπερβολικού δημοσίου χρέους, όπως ακριβώς και η Ελλάδα. Ειδικότερα, ο μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ της πριν από την κρίση δεν ξεπέρασε ποτέ το 1%, απειλείται ήδη με την τρίτη κατά σειρά ύφεση μετά το 2008, ενώ το δημόσιο χρέος της θα ξεπεράσει σύντομα το 135% του ΑΕΠ.
Εκτός αυτού, το πιστωτικό περιβάλλον στο εσωτερικό της επιδεινώνεται συνεχώς οπότε, εάν μία μεγάλη ενίσχυση της ρευστότητας της από την ΕΚΤ, στα πλαίσια του νέου προγράμματος αγοράς ομολόγων, δεν καταφέρει να την διασώσει, τότε η μοναδική της λύση θα είναι η έξοδος από την Ευρωζώνη – αφού θεωρούμε αδύνατο να αποδεχθεί «συνθήκες Τρόικας», όπως συνέβη στην Ελλάδα.
Βέβαια, οι πιθανότητες να έχει αποτέλεσμα ένα πρόγραμμα αύξησης της ρευστότητας στην Ιταλία είναι πολύ περιορισμένες – κυρίως επειδή είναι η πλέον εξαρτημένη από το τραπεζικό σύστημα χώρα, όσον αφορά τα νομισματικά μέτρα τόνωσης κάθε είδους, συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρωζώνη. Η παροχή πίστωσης ανέρχεται στο 53% του ΑΕΠ, ενώ τα δάνεια αντιστοιχούν στο 40% όλων των χρηματοπιστωτικών απαιτήσεων – όταν στις Η.Π.Α. είναι μόλις 15%, ενώ στη Γαλλία κάτω από 25%.
Με δεδομένα τώρα τα αποτελέσματα του πρόσφατου τεστ αντοχής της ΕΚΤ, το τραπεζικό σύστημα της χώρας, από το οποίο εξαρτάται σχεδόν απόλυτα το μέλλον της, είναι το πλέον αδύναμο της Ευρωζώνης – με την Ιταλία να έχει οδηγηθεί σε μία παγίδα ρευστότητας, όπως φαίνεται από το γράφημα που ακολουθεί.
.
.
Το δηλητηριώδες «δίδυμο μίγμα» λοιπόν, με την ανάπτυξη της χώρας να εμποδίζεται από την πιστωτική παγίδα, φαίνεται από το προηγούμενο γράφημα – όπου το ΑΕΠ βυθίζεται ξανά και ξανά σε αρνητικά μεγέθη (αριστερά στο γράφημα), ενώ η μείωση του δανεισμού του ιδιωτικού τομέα περιορίζεται συνεχώς (δεξιά στο γράφημα).
Ένα επόμενο πρόβλημα του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ιταλίας είναι ο τρόπος διοίκησης των τραπεζών οι οποίες, στην πλειοψηφία τους, ελέγχονται από κοινωφελή ιδρύματα – τα οποία επηρεάζονται από την εκάστοτε τοπική πολιτική ηγεσία που, πολύ συχνά, δεν είναι αδιάφθορη.
Εκτός αυτού, η νομοθεσία δυσχεραίνει σημαντικά την αναζήτηση κεφαλαίων, καθώς επίσης την εξυγίανση των ιταλικών τραπεζών – αφού σε πολλά μικρά ιδρύματα οι μέτοχοι έχουν μία ψήφο, ανεξάρτητα από το ύψος της συμμετοχής τους. Κάτι ανάλογο συνέβαινε και στην Ισπανία, η οποία όμως κατήργησε το νόμο – έναν νόμο που έδινε τα ίδια δικαιώματα στις αποφάσεις σε όλους τους μετόχους, είτε είχαν 1 μετοχή είτε δεκάδες χιλιάδες.
Εάν λοιπόν η Ιταλία δεν προβεί άμεσα σε ανάλογες διαρθρωτικές αλλαγές, το αδύναμο κεφαλαιακά τραπεζικό της σύστημα δεν θα μπορέσει να τροφοδοτήσει με ρευστότητα την πραγματική οικονομία – οπότε η χώρα δεν θα αποφύγει τη χρεοκοπία, όσα χρήματα και αν πάρει από την ΕΚΤ.
Με δεδομένο δε το ότι οι τράπεζες της, στο ξεκίνημα της κρίσης, χρηματοδοτούνταν από τη διατραπεζική αγορά με το τεράστιο ποσόν των 850 δις €, το οποίο μειώθηκε στα 550 δις € μετά από πιέσεις, το γεγονός ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του ποσού αυτού παρέχεται ήδη από την ΕΚΤ, δεν είναι καθόλου ελπιδοφόρο.
Πόσο μάλλον όταν οι επισφάλειες των τραπεζών ανέρχονται ήδη στα 320 δις € (16% των συνολικών). Οι λύσεις τώρα που απαιτούνται έχουν δύο προϋποθέσεις, οι οποίες δεν υπάρχουν στην Ιταλία – είναι δε οι εξής:
(α) Πρέπει να υπάρξει μία πτωχευτική νομοθεσία, η οποία να επιτρέπει στις βιώσιμες επιχειρήσεις με προβλήματα ρευστότητας μία γρήγορη αναδιάρθρωση των χρεών τους, έτσι ώστε να είναι ξανά σε θέση να επενδύσουν και να αναπτυχθούν – διευκολύνοντας παράλληλα τη χρεοκοπία αυτών που δεν είναι βιώσιμες. Σύμφωνα με τις τράπεζες όμως, οι δικαστικές διεκδικήσεις διαρκούν πάνω από επτά χρόνια – γεγονός που μειώνει την προθυμία των οφειλετών να εξοφλήσουν τα χρέη τους απέναντι τους.
(β) Οι τράπεζες πρέπει να αυξήσουν τα ίδια κεφάλαια τους – κάτι πολύ δύσκολο, επειδή οι επενδυτές δεν τις εμπιστεύονται.
.
.
Ολοκληρώνοντας, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ιταλίας είναι το ότι, η οικονομία της αποτελείται από πολλές μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν είναι ανταγωνιστικές – ενώ οι περισσότερες σήμερα είναι υπερχρεωμένες, αδυνατώντας να δανεισθούν.
Αυτό δεν μπορεί να επιλυθεί από κανένα πακέτο ρευστότητας της ΕΚΤ, όσο μεγάλο και αν είναι – οπότε η χώρα πολύ δύσκολα θα αποφύγει τη χρεοκοπία, εάν δεν επιστρέψει σύντομα στη λιρέτα.
.
